Interviews / Beeldend kunstenaar Paul Daelmans: 'Mijn werk is een verstild handschrift met avontuur erin'
* Paul Daelmans
De magische beeldend kunstenaar Paul Daelmans( 63) krijgt van 16 juli- 4 september een expositie in Museum Gouda. Daelmans: ‘Ik ben in mijn werk eigenlijk met een alternatief bezig voor wat ik vroeger gemist heb.’ En ‘tekenen en schilderen is een noodzaak voor mij’. Een interview.
Toen ik vorig jaar in de kunstenaarsclub de Firma van Drie in Gouda de fijnzinnige, betoverende bostekeningen zag gemaakt met houtskool door Paul Daelmans, viel mijn mond open van verwondering. Wat is dit? De tekeningen staken met kop en schouders uit boven het andere tentoongestelde werk. De overzichtsexpositie in Museum Gouda zou wel eens het begin kunnen zijn van meer landelijke bekendheid. Wat gezien de kwaliteit, subtiliteit en originaliteit van zijn werk zeer terecht zou zijn. Er zijn houtskooltekeningen, potlood- en pentekeningen, olieverf werken en houtschilderingen te zien.
Op zijn site www.teheralandu-cahana.nl heeft Paul Daelmans het over Teheralandu Cahana ( = tijdloze aarde).Een fictief landschap. Is het een Utopia?
Cahaëna
‘Het is nu Tära Cahaëna geworden, omdat het mooier is kalligrafisch gezien. Cahaëna is een verwijzing naar het monotone geluid van lassen wat ik in mijn jeugd vaak hoorde. Het was op een lome zomerse namiddag in september toen ik dat voor het eerst hoorde. Tära Cahaëna is een utopisch, niet bestaand land waar harmonie, vrede en liefde regeert. Met prachtige natuur.’
‘Het gaat over een land waar de hoofdpersoon rondzwerft, want hij voelt zich niet thuis in het bestaande land. Na allerlei ervaringen over frustratie, liefde en confrontaties trekt hij zich in zijn fictieve land terug. Op school was ik behoorlijk verlegen, nerveus en geïsoleerd. Ik voelde me afgewezen, kwam affectie van thuis tekort. Dat haal je later nooit meer in. In Cahaëna is mooie natuur te vinden met meer harmonie dan in de gewone wereld. In de maatschappij ontbrak het vaak aan subtiliteit, poëzie en verbeelding.
* Bos met houtskool.
Houtskool
Ik las dat toen je op je 23e jaar naar de Academie voor Beeldende kunsten ging in Rotterdam, je je voor het eerst daar thuis voelde.
In het begin moest ik wel wennen, iedereen was vooral met zichzelf bezig. Ik leerde daar veel technieken onder andere tekenen, schilderen met inkt werken. Daarna ging ik met wat klasgenoten naar Zuid-Frankrijk, in het gebied rond Arles waar van Gogh werkte. Toen ik terugkwam vonden de leraren unaniem dat ik met houtskool door moest gaan. Ik ben hele series met volkstuinen in Krimpen aan de Lek gaan tekenen en andere taferelen uit de natuur. Later begon ik met Oost-Indische inkt en sepia-inkt te werken.
Je werkt aan de ene kant heel gestructureerd en systematisch maar ook intuïtief. Als je je werk bekijkt ben je een echte fijnschilder of fijntekenaar. Hoe typeer je jouw eigen werk?
Het systematische zorgt voor een draagvlak ,daarna werk ik erg intuïtief. Ik heb veel getekend, maar ook mozaïeken gemaakt met potlood en aquarel druppels erin. Of mensfiguren en dieren. Je zou mijn werk verhalend en organisch kunnen noemen, het is echt op de natuur gericht. Op mijn visitekaartje staat impressionistisch tekenaar, maar ik werk ook figuratief en abstract en werk met houtconstructies, en topografische kaarten. Ik ben eigenlijk met een alternatief bezig voor wat ik vroeger gemist heb. Ik vind de omgeving waarin we leven vrij chaotisch, van te veel prikkels van buitenaf word ik onrustig. Ik zoek naar de rust. Tekenen en schilderen geeft die rust, het is echt een noodzaak voor mij. Een soort meditatie. De emoties die ik vroeger tekort gekomen ben leg ik nu in mijn werk.
Laurel & Hardy
Heb je last van de tijd waarin we leven met zijn stortvloed aan informatie en non-informatie?
Ja, daar kan ik niet tegen. Ik heb geen televisie, soms kijk ik wel iets op mijn computer via Uitzending gemist. Ook kijk ik graag naar Laurel en Hardy, leuk en koddig. Of ik luister naar het nieuws en muziek op Radio 4.
Jouw verfijnde en heel precieze werk is een soort monnikenwerk. Tijdrovend en heel intensief.
‘ Ik verdeel mijn werk over het Museum Gouda, de Jeruzalemkapel waar ik met vijf andere kunstenaars werk en de Firma van Drie. Mijn werk is een handschrift dat steeds verder ontwikkeld is. er komt een soort cadans in. Er ontstaat iets wat je van tevoren niet weet. Het is een soort verstild handschrift met een avontuur erin.’
* Magisch werk van Paul Daelmans.
Op je website staat dat je laatste expositie in 2007 was, wat heb je daarna gedaan?
Dat klopt niet, ik ben niet zo handig op Internet. In de Firma van Drie heb ik in 2011 geëxposeerd, enkele keren in de zomerexpositie De Salon in het Museum, in Spijkenisse had ik een tentoonstelling in een Uitleengalerie, samen met kunstenaars Henrique van Putten en Tineke van Ede. En diverse keren in Art & Souvenirs. Ook heb ik geëxposeerd in bibliotheken, ziekenhuizen, onder andere in Den Haag, Oudewater, Waddinxveen en Lekkerkerk.
Afwijzing
In de Kunstuitleen ben je geweigerd. Waarom?
Ze geven geen reden, ook in de Stads-galerie in 1993 trouwens. Het commentaar was: het werk was te topografisch, niet interessant en saai vonden ze.. Het kwetste me wel, ik snapte er geen bal van. Je gaat toch aan jezelf twijfelen, het frustreerde me enorm. Later hoorde ik dat mijn werk moeilijk verkoopbaar was, de Stads-galerie kreeg toen geen subsidie meer, dus moesten ze makkelijk verkoopbaar werk aannemen. Vele jaren later moest ik balloteren voor de Firma van Drie. Trude Linde, Tineke van Ede en Matthé van Oostrom vormden de commissie , 45 minuten later mocht ik direct komen exposeren.
Ik had al geëxposeerd in de Firma en in de Salon, een zomerselectie in Museum Gouda. Hans Vogels, conservator van Museum Gouda, selecteerde mijn werk.
Jan Pieter van den Bos
Welke andere kunstenaars vind je goed en waarom?
Co Westerik vind ik goed, Van Gogh, Jan Toorop, Jan Schoonhoven vond ik mooi maar daar ben ik nu enigszins op uitgekeken, Berlage.
Wat vind je van Marlene Dumas? Ik vind haar goed, maar wat overgewaardeerd. Ik houd niet van de iconisering van kunstenaars, heel Calvinistisch misschien, maar ik houd niet van afgoderij.
Chagall, erg mooi qua kleur en compositie, vrij werk, maar ik moest er wel aan wennen in het begin met die zwevende figuren op hun kop.
Mondriaan Ik houd meer van zijn vroege figuratieve periode met lange bomen in de schemering, erg mooi, dan van zijn kleurenvlakken. Nogal steriel.
Marjolijn van den Assem , daar heb ik niet zo veel mee, al heb ik me er ook niet zo in verdiept. Ik vind het nogal snipperig, haar papiersnijwerk. Ik ben ook niet erg bekend met Nietzsche.
Erasmus, ik houd van zijn handschrift met een ganzenveer. Een zachtaardige, wijze man. In die tijd lieten mensen elkaar niet uitspreken, Erasmus pleitte ervoor dat mensen vrij en zonder geïnterrumpeerd te worden door elkaar hun zegje konden doen. Hij verzette zich op zachtaardige wijze tegen de schijnheiligheid in de kerk.
Welke onbekende kunstenaar moeten wij kennen?
Jan Pieter van den Bos, hij was lid van de Firma van Drie maar woont nu in Groningen. In 1983 ontmoette ik hem tijdens een verjaardag. Hij had kaartjes in zijn zak en doopte iets in de wijn en ging er mee tekenen of hij doopte zijn geïmproviseerde penseel in de slagroom op de taart die werd geserveerd, en maakte daar iets mee. Hij werkte heel spontaan en impulsief. Via hem kwam ik in contact met Zen en het Taoïsme. Hij waardeerde mijn werk erg, we trokken veel met elkaar op en fietsten vaak samen. Jan Pieter houdt van literatuur, vooral Russische literatuur. Hij schreef een prachtige poëtische tekst over mijn werk, het wordt bij de tentoonstelling aan de bezoekers mee gegeven.
Wat is voor jou de zin van kunst?
Om zichtbaar te maken wat niet zichtbaar is. Wat je niet onder woorden kunt brengen, kun je in beeldende kunst uitdrukken. Met muziek is dat ook zo. Het gaat zowel om het maken als om het resultaat. Ik werk nu meer gevoelsmatig en intuïtief. Het is meer geïntegreerd in mijn doen en laten, er is meer progressie en ik heb meer ervaring. Het werk nu is veel beter dan wat ik vroeger maakte, het heeft een ontwikkeling doorgemaakt.
Jaap Mees
* Dit interview staat ook op Blendl, Reporters Online en eLinea.